Κείμενο: Ιλιάνα Κουλαφέτη
Μεγάλωσε δίπλα στη θάλασσα και την λάτρευε. Είχε μάθει τα πάντα από μικρός, από τον πατέρα του καπετάν Ματθαίο Καριόλου. Η μπουνάτσα, η τραμουντάνα, οι ούριοι άνεμοι ήταν οι πρώτες «δύσκολες» λέξεις που μπορούσε να εξηγήσει από νεαρή ηλικία. Ο Ανδρέας Καριόλου, είχε ιδιαίτερο δέσιμο με τη θάλασσα της Κερύνειας. Όσοι τον γνώριζαν μίλαγαν για έναν Κερυνειώτη «Ζορπά», με ηλιοκαμένο πρόσωπο, μάτια κόκκινα από την αλμύρα που κοίταζαν πάντα προς τη θάλασσα, λιγομίλητος, γεροδεμένος, αεικίνητος.
Γιος του Ματθαίου Καριόλου από τον Καραβά της Κύπρου και της Πανιώς (Παναγιώτας) Μαργαρίτη από την Στράντζα Βόρεια της Κωνσταντινούπολης, δημιούργησε την πρώτη σχολή υποβρύχιας κολύμβησης στην Κύπρο το 1952 και από τότε όργωνε την Ανατολική Μεσόγειο.
Η ανακάλυψη του πλοίου της Κερύνειας
Στις 20 Νοεμβρίου 1965, ο «Αρρής» βίωσε την πιο συγκλονιστική στιγμή της ζωής του, όπως θα δήλωνε αργότερα σε συνέντευξή του. Στα γαλάζια νερά της θαλασσοφίλητης Κερύνειας, ο αεικίνητος Ανδρέας ακολουθώντας το σύννεφο λάσπης που άφηνε πίσω η άγκυρα του σπογγιαλευτικού του σκάφους, «ΓΛΑΥΜΑΡΙΟ», αντίκρισε τυχαία ένα ναυάγιο. Στα σπλάχνα του αρχαίου πλοίου που εκθαμβωτικό παρουσιαζόταν μπροστά του, βρίσκονταν ακόμη οι ροδιακοί αμφορείς που μετέφερε το 300 π.Χ.
Το πλοίο αυτό δεν ήταν ακόμη ένα ναυάγιο και ο «Αρρής» το γνώριζε καλά. «Ήταν η πιο συγκλονιστική στιγμή της ζωής μου», δήλωνε αργότερα σε όποιον αφηγείτο την ιστορία. Έπρεπε όμως να βγει γρήγορα στην επιφάνεια καθώς το οξυγόνο του τελείωνε και το σκάφος του απομακρυνόταν. Από τη βιασύνη του δεν άφησε κανένα σημάδι εντοπισμού και αναγνώρισης. Με επιμονή και υπομονή, αφιέρωσε πεισματικά τα επόμενα τρία χρόνια, οργώνοντας στην κυριολεξία τα νερά της ενάλιας νήσου. Χρειάστηκαν 400 καταδύσεις για να εντοπίσει τον θησαυρό της Κερύνειας ξανά τον Αύγουστο του 1967.
«Την ημέρα εκείνη η θάλασσα ήταν τόσο ταραγμένη, που στη σύγχυσή μου δεν επήρα σημεία, δηλαδή δεν επήρα μια γωνία, ούτως ώστε την επομένη να επισκεφθώ τον τόπο και με ακρίβεια να προσδιορίσω το μέρος. Σ’ όποιον μιλούσα, φυσικά, η ιστορία ήταν σαν ένας μύθος. Ο μόνος ο οποίος έδωσε πίστη ήταν ο Νεοπτόλεμος Μιχαηλίδης. Έτσι μετά τρία έτη, το 1968 μπορέσαμε να επαναπροσδιορίσουμε που ήταν το ναυάγιο»
Με άξονες τον Πενταδάκτυλο και το Κάστρο, το εντόπισε ξανά. Ο Ανδρέας Καριόλου, ανακάλυψε τυχαία το αρχαιότερο ναυάγιο του κόσμου, το οποίο έκρυβε αρχαιολογικούς θησαυρούς. Μίλησε στις κυπριακές αρχές και ζήτησε να εξεταστεί από Κύπριους ειδικούς. Όμως, το ναυάγιο μελετήθηκε από την Αμερικανική Αρχαιολογική Αποστολή του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια.
Τον Ιούνιο του 1968 η Αρχαιολογική Αποστολή ξεκίνησε την ανέλκυση του μοναδικού ναυαγίου. Επρόκειτο για ένα εμπορικό πλοίο το οποίο βυθίστηκε στα τέλη του 4ου αι.π.Χ. Μέσα σε αυτό ανακαλύφθηκαν μπρούτζινα νομίσματα, αγγεία από τη Σάμο και την Παλαιστίνη, 29 τεράστιες μυλόπετρες από ηφαιστιογενή πέτρα της Νισύρου, 4 κεραμικά κύπελλα, 4 κουτάλια ξύλινα, 4 κεραμικά πιάτα και 60 μολυβένιοι δαχτύλιοι για το μουδάρισμα του ιστίου. Για τον Ανδρέα Καριόλου, η πιο σημαντική ανακάλυψη ήταν οι ροδιακοί αμφορείς.
Ο Νεοπτόλεμος Μιχαηλίδης, στην αφήγησή του περιέγραψε τη στιγμή που ο ίδιος με την Τασούλα Καριόλου, σύζυγο του δύτη, καθάριζαν τους αμφορείς. Ο Ανδρέας Καριόλου θαυμάζει ένα από τους αμφορείς του ναυαγίου «Όταν έβγαλαν τους αμφορείς, τους πήρα στο σπίτι κάποιου. Μια μέρα πήγαμε εκεί με την Τασούλα Καριόλου και είδαμε που τους εκαθαρίζαν. Η Τασούλα μου λέει ξαφνικά: Κοίταξε εκεί τι γράφει! Στη λαβή ενός από τους αμφορείς διάβασαν κάτι σημαντικό. Έγραφε Α.Ρ.Ι. Λέω στην Τασούλα, είναι ελληνικά γράμματα, είναι για τον άντρα σου που γράφει για τον Αρρή!!». Όλη η Κερύνεια το πίστευε, πως η ανεύρεση του ναυαγίου από τον Ανδρέα «Αρρή» Καριόλου δεν ήταν τυχαία, αλλά μοιραία.
Ο εγκλωβισμός στο Dome Hotel
Το καράβι ανασύρθηκε, συντηρήθηκε και τοποθετήθηκε στο Μεσαιωνικό Κάστρο της Κερύνειας ως έκθεμα. Δεν πρόλαβαν όμως οι Κερυνειώτες να το χορτάσουν, αφού η τουρκική εισβολή άλλαξε τα σχέδια στην καθημερινή ζωή της Κύπρου. Ο Ανδρέας Καριόλου με την οικογένειά του βρέθηκαν πρόσφυγες και εγκλωβισμένοι, στο ξενοδοχείο Dome, για περίπου ένα χρόνο, όπως εκατοντάδες άλλοι Κερυνειώτες. Το ξενοδοχείο Dome στην Κερύνεια, φιλοξένησε Κερυνειώτες πρόσφυγες κατά τη διάρκεια της Τουρκικής εισβολής Το ξενοδοχείο, στολίδι της Κερύνειας, της οικογένειας Κατσελλή, βρισκόταν τότε στις δόξες του. Ακόμη και μετά το πραξικόπημα και τις πρώτες ημέρες της εισβολής, συνέχισε να λειτουργεί κανονικά για τους ξένους, που ήταν οι περισσότεροι, πελάτες του. Κάποιοι Βρετανοί έφτιαξαν με λευκά σεντόνια, χειροποίητες αγγλικές σημαίες τις οποίες κρέμασαν στα μπαλκόνια, για να μην γίνουν στόχος. Στις 22 Ιουλίου, το ξενοδοχείο γέμισε με Κερυνειώτες οι οποίοι είτε δεν κατάφεραν να διαφύγουν, είτε δεν ήθελαν να εγκαταλείψουν την Κερύνεια. Οι σχεδόν 500 άνθρωποι παρέμειναν στο ξενοδοχείο μέχρι τον Ιανουάριο του 1975. Ανάμεσά τους και ο Αρρής, ο οποίος μαζί με άλλους δημιούργησαν επιτροπή για την ανάληψη των κοινών και την καταγραφή των εγκλωβισμένων.
Το τραγικό τέλος
Τον Απρίλιο του 1977, μόλις 54 ετών, ο Αρρής της Κερύνειας άφησε την τελευταία του πνοή, στην αγαπημένη του θάλασσα. Η σύζυγός του αφηγείται τις τελευταίες του στιγμές: «Ο Αντρέας είχε το αίσθημα της ευθύνης. Ήθελε πάντα να πηγαίνει ο ίδιος για να διδάσκει τις καταδύσεις. Σε μια τέτοια περίπτωση είναι που χάθηκε. Ήταν πραγματικά, μια αυτοθυσία. Έδωσε σε έναν Καναδό δύτη που κινδύνευε, τον αέρα τον δικό του. Ήταν κι ο Γλαύκος (σ.σ. ο γιος του), εκεί. Ανέβηκε για να τους φέρει αέρα, αλλά όταν επήγε κάτω ήταν αργά. Ο Γλαύκος βρήκε τον πατέρα του να ανεβαίνει κρατώντας στα χέρια του τον Καναδό. Η αντοχή του όμως ήταν μέχρι εκεί. Ήταν 24 Απριλίου 1977». Ο Ανδρέας Καριόλου με τη σύζυγό του Τασούλα και τα δυο τους παιδιά Μετά τον θάνατό του, οι Καναδοί τον τίμησαν με μια μεγάλη τελετή, στην οποία του απένειμαν το «αστέρι του θάρρους». Μέχρι τότε, ήταν ο τρίτος άνθρωπος παγκοσμίως, που λάμβανε το αστέρι. Στην Κύπρο ο πρώτος.
Το πλοίο της Κερύνειας είναι το αρχαιότερο ελληνικό σκάφος και το πιο καλοδιατηρημένο της Κλασικής Περιόδου του Ελληνισμού που ανακαλύφθηκε ποτέ. Μετά την ανέλκυσή του και την επισκευή του, τοποθετήθηκε ως έκθεμα στο Κάστρο της Κερύνειας.
Η τουρκική εισβολή όμως το σκλάβωσε, όπως σκλάβωσε τη μισή μας πατρίδα. Το πλοίο της Κερύνειας στέκει κάτω απ’ το αγέρωχο βλέμμα του Πενταδακτύλου, περήφανο και άσπιλο και περιμένει στην πανέμορφη πόλη του Κηφέα. Περιμένει πεισματικά να πλεύσει στα νερά του Καραβά και της Λαπήθου και να ελλιμενιστεί κοντά στο αδελφικό του πλοίο, Κερύνεια ΙΙ, υπενθυμίζοντάς μας την ελπίδα της επιστροφής.
Το πλοίο της Κερύνειας, είναι η βαθιά ψυχή μας, που καρτερεί στον Βορρά να πλεύσει ελεύθερη.
