Υπάρχουν εργαλεία που δεν φτιάχτηκαν για να μετρήσουν την παραγωγή, αλλά για να κρατήσουν τη μνήμη. Ο αργαλειός είναι ένα τέτοιο εργαλείο. Δεν είναι απλώς ξύλο και νήματα – είναι ρυθμός, είναι ιστορία, είναι η αόρατη φωνή γυναικών που κάποτε ύφαιναν για να ζήσουν, να δημιουργήσουν, να αγαπήσουν, να σωπάσουν ή να μιλήσουν.
Στην Κύπρο, ο ήχος του αργαλειού ηχούσε κάποτε σε κάθε σπίτι. Κάθε χτύπος του και ένα βήμα πιο κοντά στη δημιουργία ενός προικιού, ενός δώρου, ενός σπιτιού που “στήνεται”. Και όμως, σήμερα, ο ήχος αυτός έχει σχεδόν σιγήσει. Ή σχεδόν.
Στον Ασκά, ένα ορεινό χωριό με λιθόστρωτα σοκάκια και σπίτια που μοιάζουν να ακουμπούν το φως, η Έλενα Χρίστου επιμένει. Επιμένει να κάθεται μπροστά στον αργαλειό, να διδάσκει, να εμπνέει. Για εκείνη, η υφαντική δεν είναι νοσταλγία – είναι επιστροφή.
Η Έλενα δεν προσφέρει απλώς μαθήματα υφαντικής. Προσφέρει χώρο – κυριολεκτικό και συμβολικό. Ένα εργαστήρι όπου δεν μαθαίνεις μόνο να υφαίνεις, αλλά να ακούς: τον εαυτό σου, τον τόπο σου, τις γυναίκες που ήρθαν πριν. Η παράδοση, μέσα από τα χέρια της, δεν είναι βάρος. Είναι προσφορά.
Στον σημερινό κόσμο, όπου η ταχύτητα θεωρείται αρετή και το “παλιό” συχνά εξορίζεται, η απόφαση να καθίσεις μπροστά σε έναν αργαλειό μοιάζει σχεδόν με πράξη αντίστασης. Κι όμως, υπάρχει μια νέα επιθυμία – σχεδόν ανάγκη – για επιστροφή στο χειροποίητο, στο αυθεντικό. Όχι από ρομαντισμό, αλλά από ανάγκη να ξανασυνδεθούμε. Με τον τόπο, με τις ρίζες, με τον χρόνο που χτίζει και δεν εξαντλεί.
Ο αργαλειός υπήρξε άλλοτε εργαλείο επιβίωσης, άλλοτε σύμβολο υποταγής, μα σήμερα μπορεί να γίνει πράξη απελευθέρωσης. Ένα μέσο για να μιλήσουμε αλλιώς. Όπως κάποτε η Πηνελόπη ύφαινε για να αντισταθεί στον χρόνο, όπως η Φιλομήλα κεντούσε εκείνο που της έκλεψαν από τη φωνή της, έτσι και η σημερινή υφάντρα μπορεί να πει μια ιστορία που δεν ακούγεται εύκολα αλλιώς.
Στο εργαστήρι του Ασκά, η Έλενα Χρίστου δεν υφαίνει μόνο υφάσματα. Υφαίνει σχέσεις. Μεταφέρει γνώσεις που κινδυνεύουν να σβήσουν, αλλά κυρίως – εμπνέει ανθρώπους να δημιουργήσουν με τα χέρια, με τη σκέψη, με τον ρυθμό της καρδιάς.
Γιατί, τελικά, τι είναι ο αργαλειός; Είναι μια ανάσα στον χρόνο. Είναι η στιγμή που κάθεσαι, αργά, και αποφασίζεις να δώσεις νόημα στο νήμα. Είναι το σημείο όπου το παρελθόν και το μέλλον συναντιούνται μέσα από την πράξη. Είναι η ιστορία που μπορείς να γράψεις χωρίς λέξεις – μόνο με χρώματα, σχήματα και αφή.
Η απάντηση βρίσκεται στις γυναίκες που ξαναπιάνουν το νήμα. Στους ανθρώπους που θέλουν να θυμηθούν. Στην ησυχία του χωριού, στον ήχο του ξύλου που χτυπάει ρυθμικά, στο βλέμμα μιας δασκάλας.
Η Ιλιάνα Κουλαφέτη, από το People of Cyprus, συζητά με την υφάντρα Έλενα Χρίστου για την αναβίωση της υφαντικής τέχνης μέσα από τη χρήση του αργαλειού και την απόφαση της να προσφέρει μαθήματα σε ένα παραδοσιακό εργαστήρι του Ασκά.
🇪🇺 Το έργο We-Pods υλοποιείται από το Mediterranean Institute of Gender Studies (MIGS), στο πλαίσιο του προγράμματος BUILD, με φορέα υλοποίησης το MIGS. Το BUILD συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, μέσω του προγράμματος Citizens, Equality, Rights and Values (CERV), του Ιδρύματος Μποδοσάκη και του NGO Support Centre – Cyprus.
