Υπάρχουν αντικείμενα που κουβαλούν τη μνήμη ενός τόπου. Αντικείμενα φτιαγμένα από χέρια που γνώριζαν το υλικό, που το δούλεψαν με σεβασμό, που πέρασαν τη γνώση τους από γενιά σε γενιά. Η φοινιώτικη τσαέρα είναι ένα τέτοιο αντικείμενο. Μια καρέκλα φτιαγμένη με μεράκι και τεχνική, που σήμερα κινδυνεύει να χαθεί μαζί με τους τελευταίους τεχνίτες της.
Στο μικρό χωριό Φοινί, στις πλαγιές του Τροόδους, η χειροτεχνία ήταν πάντα τρόπος ζωής. Με τα δάση γεμάτα, οι άνθρωποι έμαθαν να φτιάχνουν ό,τι χρειάζονταν από ό,τι τους πρόσφερε η φύση. Καρεκλάδες, κεραμίστες, αγγειοπλάστες – όλοι εργάζονταν με τα χέρια, με υπομονή και ακρίβεια. Σήμερα, όμως, οι τέχνες αυτές σβήνουν σιγά σιγά, και η κατασκευή της παραδοσιακής φοινιώτικης τσαέρας έχει γίνει πλέον μια σπάνια γνώση.
Το Dio Dio Collective, ένα συλλογικό εγχείρημα αφιερωμένο στη χειροτεχνία και την πολιτιστική κληρονομιά, προσπαθεί να κρατήσει αυτή τη γνώση ζωντανή. Από το 2018, η ομάδα μελετά την τέχνη της κατασκευής της φοινιώτικης τσαέρας, ερευνά την ιστορία της, ανακαλύπτει τα παλιά εργαλεία και τις τεχνικές της και καταγράφει τον τρόπο με τον οποίο κάποτε φτιαχνόταν. Δεν πρόκειται για ένα απλό ερευνητικό έργο – είναι μια απόπειρα αναβίωσης, ένας φόρος τιμής σε μια παράδοση που έχει πολλά να μας διδάξει.
Γιατί έχει σημασία μια καρέκλα; Ίσως γιατί μέσα της κρύβεται μια φιλοσοφία ζωής. Η τόνενη τσαέρα κατασκευαζόταν από φυσικά, τοπικά υλικά, με διαφανείς διαδικασίες και με σεβασμό στη φύση. Αντικατοπτρίζει έναν κόσμο όπου η κατανάλωση ήταν συνειδητή, όπου οι άνθρωποι δεν αγόραζαν αντικείμενα για να τα αντικαταστήσουν σύντομα, αλλά για να τα κρατήσουν μια ζωή. Ήταν μια καρέκλα φτιαγμένη για να αντέχει – όπως και οι άνθρωποι που την έφτιαχναν. Σε έναν κόσμο που πετάει ό,τι δεν χρειάζεται, το *Dio Dio Collective* δείχνει έναν άλλο δρόμο: αυτόν της μεταμόρφωσης, της δημιουργίας και της ανθεκτικότητας.
Το 2020, μια έκθεση αφιερωμένη στη φοινιώτικη τσαέρα προσπάθησε να δει αυτή την καρέκλα από μια σύγχρονη οπτική. Και το 2023, η ομάδα εξέδωσε ένα χειροποίητο βιβλίο, καταγράφοντας τη γνώση γύρω από την τέχνη της. Όμως, η μεγαλύτερη επιτυχία του Dio Dio Collective δεν είναι ούτε τα βιβλία ούτε οι εκθέσεις. Είναι η ίδια η επιστροφή στη δημιουργία, η αναγνώριση ότι αυτά τα αντικείμενα δεν είναι απλώς πράγματα, αλλά φορείς ιστοριών, αξιών και μνήμης.
Η Ιλιάνα Κουλαφέτη συνάντησε την Κωνσταντίνα Νίνα Αχιλλέως, μία εκ των δύο δημιουργών του Dio Dio Collective και συνομίλησε μαζί της θέτοντας ερωτήματα: μπορεί μια παραδοσιακή καρέκλα να μας καθοδηγήσει σε έναν πιο ηθικό και βιώσιμο τρόπο ζωής; Πότε ένα καθημερινό αντικείμενο μετατρέπεται σε έργο τέχνης; Και τελικά, υπάρχει η «καρεκλού»;
Ίσως η απάντηση να βρίσκεται σε εκείνους που κάθονται ακόμα σε αυτές τις καρέκλες, σε εκείνους που τις φτιάχνουν, σε εκείνους που αγγίζουν το ξύλο και θυμούνται. Ίσως η απάντηση να βρίσκεται στη στιγμή που κάποιος αποφασίζει να μάθει μια τέχνη που χάνεται, δίνοντάς της μια νέα ζωή.
Ακούστε ολόκληρη τη συζήτηση στο podcast του We-Pods του Mediterranean Institute of Gender Studies (MIGS) σε συνεργασία με το People of Cyprus.
Το έργο We-Pods υλοποιείται από το Mediterranean Institute of Gender Studies (MIGS), στο πλαίσιο του προγράμματος BUILD, με φορέα υλοποίησης το MIGS. Το BUILD συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, μέσω του προγράμματος Citizens, Equality, Rights and Values (CERV), του Ιδρύματος Μποδοσάκη και του NGO Support Centre – Cyprus.
